Ngày 10/10/1954 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử khi Hà Nội được giải phóng, mở ra trang sử mới cho Thủ đô nghìn năm văn hiến. 70 năm đã trôi qua, nhưng những ký ức về ngày Giải phóng Thủ đô vẫn còn sống mãi trong tâm trí người dân Việt Nam. Để tôn vinh sự kiện trọng đại này, nhiều nghệ sĩ đã tạo nên các tác phẩm nghệ thuật đặc sắc. Cùng Xopnobochang khám phá nhé!
Ngày Giải phóng Thủ đô 10/10 – cột mốc lịch sử hào hùng
Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam, có những ngày tháng in đậm dấu ấn, trở thành biểu tượng của niềm tự hào dân tộc. Ngày 10/10/1954 chính là một trong những thời khắc đặc biệt ấy, khi Hà Nội – trái tim của cả nước – được giải phóng khỏi ách đô hộ của thực dân. Để hiểu rõ hơn về ý nghĩa trọng đại của ngày này, chúng ta hãy cùng nhìn lại bối cảnh lịch sử và những tác động sâu rộng của sự kiện đã làm thay đổi vận mệnh dân tộc.
Bối cảnh
Bối cảnh trước ngày Giải phóng Thủ đô diễn ra trong một chuỗi các sự kiện lịch sử quan trọng. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954, Hiệp định Genève được ký kết ngày 21/7/1954, quy định quân đội Pháp phải rút khỏi miền Bắc Việt Nam. Theo thỏa thuận, quân đội ta sẽ tiếp quản Hà Nội từ ngày 10/10/1954.
Trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 10/1954, tình hình Hà Nội diễn biến phức tạp. Thực dân Pháp tìm mọi cách trì hoãn việc rút quân, đồng thời cố gắng phá hoại cơ sở vật chất và gây rối loạn trật tự xã hội. Họ còn tìm cách lôi kéo một bộ phận người dân di cư vào Nam theo chiến dịch “Passage to Freedom” do Mỹ hậu thuẫn.
Trước tình hình đó, ngày 9/8/1954, Bộ Chính trị ra Nghị quyết về “Nhiệm vụ và chính sách của ta trong việc thi hành Hiệp định đình chiến ở Việt Nam”, xác định rõ phương châm tiếp quản Thủ đô. Ủy ban Quân chính do Trung tướng Vương Thừa Vũ làm Chủ tịch được thành lập để chuẩn bị cho công tác tiếp quản.
Trong hai ngày 8 và 9 tháng 10 năm 1954, các đơn vị quân đội Việt Nam đã triển khai kế hoạch tiếp quản Thủ đô một cách có tổ chức và trật tự. Từng đội quân lần lượt tiến vào nội thành, nhanh chóng kiểm soát các điểm chiến lược quan trọng như Nhà Ga, Phủ Toàn quyền, khu Đồn Thủy, khu Bờ Hồ và Phủ Thống sứ. Khi quân đội Liên hiệp Pháp rút đi, lá cờ đỏ sao vàng đã tung bay khắp nơi, báo hiệu một kỷ nguyên mới của độc lập và tự do.
Sáng ngày 10 tháng 10 năm 1954, Thủ đô Hà Nội chìm trong không khí hân hoan chưa từng có. Đoàn xe diễu hành do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ và bác sĩ Trần Duy Hưng dẫn đầu đã đi qua các con phố, giữa hàng nghìn người dân hò reo, vẫy cờ hoa và ảnh Bác Hồ. Đỉnh cao của ngày lễ là buổi chào cờ trang trọng tại sân vận động Cột Cờ, nơi hàng trăm nghìn người dân đã tập trung để chứng kiến khoảnh khắc lịch sử. Tại đây, vào lúc 15 giờ, Chủ tịch Ủy ban Quân chính Vương Thừa Vũ đã trịnh trọng đọc lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đánh dấu sự kiện trọng đại: Thủ đô Hà Nội đã hoàn toàn được giải phóng.
Ý nghĩa lịch sử
Ngày Giải phóng Thủ đô 10/10/1954 có ý nghĩa lịch sử to lớn, không chỉ đối với Hà Nội mà còn với cả dân tộc Việt Nam. Thứ nhất, về mặt chính trị, sự kiện này khẳng định sự thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nó mở ra một kỷ nguyên mới cho cách mạng Việt Nam, tạo tiền đề vững chắc cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Thứ hai, về mặt quân sự, sự kiện này chứng minh khả năng tổ chức và điều hành của quân đội nhân dân Việt Nam trong việc tiếp quản một thành phố lớn một cách trật tự và kỷ luật. Điều này góp phần nâng cao uy tín và vị thế của quân đội ta trên trường quốc tế.
Thứ ba, về mặt kinh tế và xã hội, việc Giải phóng Thủ đô tạo điều kiện thuận lợi để xây dựng hậu phương vững mạnh ở miền Bắc. Hà Nội trở thành trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước, đóng vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và kháng chiến chống Mỹ sau này.
Thứ tư, về mặt văn hóa và tinh thần, ngày Giải phóng Thủ đô đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác phẩm nghệ thuật, góp phần bồi đắp tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc. Sự kiện này cũng khẳng định vai trò của Hà Nội như một biểu tượng của ý chí độc lập, tự do và tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam.
Cuối cùng, trên bình diện quốc tế, việc Giải phóng Thủ đô đã nâng cao vị thế của Việt Nam, khẳng định quyền tự quyết của dân tộc ta và góp phần vào phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Sự kiện này cũng đánh dấu sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ, mở ra một trang sử mới trong quan hệ quốc tế.
Như vậy, có thể thấy ngày Giải phóng Thủ đô 10/10/1954 không chỉ là một mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc mà còn là nguồn sức mạnh tinh thần to lớn, thúc đẩy công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong suốt 70 năm qua và trong tương lai.
Lội dòng quá khứ với các tác phẩm tôn vinh ngày Giải phóng Thủ đô
Tính đến ngày nay, đã có nhiều tác phẩm nghệ thuật được ra đời, như một cách ghi lại không khí hào hùng của những ngày tháng 10 lịch sử. Từ âm nhạc, thơ ca đến điện ảnh, mỗi lĩnh vực nghệ thuật đều có những sáng tác xuất sắc, phản ánh sinh động không khí của ngày Giải phóng Thủ đô. Qua đó, các thế hệ sau có thể cảm nhận được niềm vui sướng, tự hào của người dân Hà Nội khi được sống trong những giờ phút lịch sử trọng đại.
Những bản ca vang bất hủ
Âm nhạc là một trong những phương tiện nghệ thuật có sức lay động mạnh mẽ, ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng người. Về ngày Giải phóng Thủ đô, nhiều ca khúc bất hủ đã ra đời, trở thành những giai điệu quen thuộc mỗi dịp kỷ niệm như:
- Tiến về Hà Nội: Tiến về Hà Nội là một tác phẩm âm nhạc mang tính lịch sử của nhạc sĩ Văn Cao. Bài viết này phản ánh tinh thần chiến đấu mạnh mẽ của quân và dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến Giải phóng Thủ đô. Mặc dù được sáng tác vào năm 1949, ca khúc này đã trở thành lời tiên tri về chiến thắng sắp tới. Giai điệu hùng tráng của bài hát đã vang lên trong ngày giải phóng, thể hiện niềm vui sướng và tự hào của nhân dân cả nước.
- Hà Nội giải phóng: Được sáng tác bởi nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ, Hà Nội giải phóng là một tác phẩm âm nhạc được sáng tác riêng cho ngày Giải phóng Thủ đô. Bài hát đã được trình diễn lần đầu tiên tại Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, do dàn đồng ca của Thành đoàn Thanh niên Cứu quốc Hà Nội thể hiện. Sự kiện này đã tạo nên một khoảnh khắc lịch sử đáng nhớ, đánh dấu thắng lợi vẻ vang của Thủ đô và toàn dân tộc.
- Quê tôi giải phóng: Đây là món quà âm nhạc mà nhạc sĩ Văn Chung dành tặng cho các chiến sĩ Đại đoàn 308 nhân ngày tiếp quản Thủ đô. Bài hát mang đến không khí vui tươi, phấn khởi với giai điệu lạc quan, thể hiện niềm hy vọng về một tương lai tự do. Thông qua ca từ và giai điệu, tác phẩm này đã phản ánh được niềm vui sướng và khát vọng của nhân dân sau ngày giải phóng.
Những trang thơ hào hùng
Bên cạnh âm nhạc, thơ ca cũng là một lĩnh vực nghệ thuật ghi lại nhiều cảm xúc sâu sắc về ngày Giải phóng Thủ đô. Nhiều nhà thơ đã dùng ngòi bút của mình để vẽ nên bức tranh thi ca đầy màu sắc về sự kiện lịch sử này.
Qua những vần thơ, ta cảm nhận được niềm vui sướng, xúc động của những người con xa quê khi được trở về với Hà Nội sau ngày giải phóng, được sống lại với những ký ức, những tên gọi thân thương của Thủ đô nghìn năm văn hiến. Sau đây, hãy cũng Xopnobochang thưởng thức bài thơ “Cảm xúc tháng 10” đầy ý nghĩa, được sáng tác vào năm 1974 của tác giả Tạ Hữu Yên dành riêng cho ngày đặc biệt này nhé!
Không thể nói trời không trong hơn
Và mắt em xanh khác ngày thường
Khi đoàn quân kéo về mùa thu ấy
Nhịp trống rung ba mươi sáu phố phường
Mẹ đứng hàng đầu rưng rưng nước mắt
Xốn xang mẹ thường gọi các con
Anh chiến sĩ mến thương nhìn mẹ
Nghe niềm vui ấm cả tâm hồn
Đêm, cái đêm rút quân qua gầm cầu
Anh, anh đã hẹn ngày mai trở lại
Sóng sông Hồng vỗ bờ hát mãi
Đỏ niềm tin là khúc khải hoàn ca
Một sớm thu trong đất thắm sao vàng
Năm cửa ô xòe năm cánh rộng
Đoàn quân về nhấp nhô như sóng
Những ngôi nhà dường muốn cao thêm
Tháng Mười ấy là khúc ca say
Khúc ca mở những chiến công đầy
Ôi Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội
Nghìn năm vẫn một trái tim này
Các thước phim quý giá
Nghệ thuật điện ảnh cũng đã ghi lại nhiều hình ảnh quý giá về ngày Giải phóng Thủ đô 10/10/1954. Vào ngày 12/8 vừa qua, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội đã tổ chức lễ khởi quay dự án phim “Vì tình yêu Hà Nội” nhằm kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô. Dự án gồm 80 tập phim chia thành 2 phần mang tên “Hà Nội trong mắt em” và “Mật lệnh hoa sữa”. Dù khai thác các khía cạnh nội dung khác nhau, nhưng cả hai phần đều thể hiện tình yêu sâu đậm của người dân với mảnh đất Hà Nội hào hoa.
Trong đó, Mật lệnh hoa sữa là bộ phim kể về quá trình chiến đấu không mệt mỏi của những người chiến sĩ, công an nhằm bảo vệ sự bình yên của Thủ đô. Bên cạnh những kỳ án được tái hiện về ngày giải phóng, bộ phim còn khai thác những chi tiết đời sống như gia đình, tâm lý của người chiến sĩ… Từ đó tạo nên hình ảnh chân thực nhất, ngợi ca lực lượng công an nhân dân của Thủ đô.
Biểu trưng sự kiện 70 năm ngày Giải phóng Thủ đô 10/10/1954 – 10/10/2024
Năm 2024, Sở Văn hoá và Thể thao Hà Nội đã phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cục Văn hóa sở tổ chức cuộc thi sáng tác tranh cổ động và logo tuyên truyền kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô. Trong đó, tác phẩm logo của họa sĩ Nguyễn Công Quang đã đạt giải nhất.
Biểu trưng này lấy hình ảnh chủ đạo là con số 70 được cách điệu hóa, kết hợp với hình ảnh Cột cờ Hà Nội – biểu tượng của Thủ đô nghìn năm văn hiến. Cột cờ – nhân chứng lịch sử của ngày 10/10/1954 – không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là biểu tượng của sức mạnh, niềm tự hào và khát vọng vươn lên của người dân Thủ đô.
Ngoài ra, màu đỏ chủ đạo thể hiện màu cờ Tổ quốc, tượng trưng cho tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc. Đường nét của logo cũng mang tính kế thừa từ các biểu trưng kỷ niệm những năm trước, nhưng được thiết kế hiện đại hơn, thể hiện sự phát triển không ngừng của Thủ đô.
Có thể thấy, ngày Giải phóng Thủ đô 10/10/1954 vẫn luôn là dấu ấn lịch sử quan trọng, còn nguyên vẹn trong tâm trí người dân Việt Nam. Xopnobochang mong rằng qua các tác phẩm nghệ thuật đa dạng, từ âm nhạc, thơ ca đến điện ảnh, thời khắc Giải phóng Thủ đô sẽ tiếp tục được tôn vinh và lan tỏa ý nghĩa sâu sắc đến các thế hệ mai sau.
