Tết Nguyên Đán là một dịp lễ quan trọng, mang đậm nét văn hóa truyền thống của người Việt. Những phong tục ngày Tết cổ truyền thể hiện tình cảm gia đình, gắn bó cộng đồng, cũng như niềm tin của người Việt vào một năm mới an lành, hạnh phúc. Để hiểu rõ hơn về phong tục, tập quán truyền thống của dân tộc, bạn hãy cùng Xopnobochang tham khảo bài viết này.
Tập quán và phong tục ngày Tết
Những tập quán, phong tục ngày Tết truyền thống tạo nên bản sắc độc đáo và ấm cúng cho không khí Tết của người Việt Nam. Để hiểu rõ ý nghĩa và cách thực hành từng phong tục, tập quán, trước tiên bạn cần hiểu rõ sự khác biệt của hai khái niệm này.
Phong tục ngày Tết là gì?
Phong tục là toàn bộ các hoạt động sống của con người được hình thành trong lịch sử và ổn định thành nề nếp, được cộng đồng thừa nhận, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Phong tục ngày Tết là những hoạt động, nghi lễ truyền thống được người Việt thực hiện trong dịp Tết Nguyên Đán. Tết Nguyên Đán truyền thống chính là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt, là dịp để mọi người sum họp, đoàn tụ bên gia đình, bạn bè, đồng thời thể hiện những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.
Tập quán ngày Tết là gì?
Tập quán là những quy tắc xử sự được hình thành tự phát trong đời sống xã hội, được cộng đồng thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong một thời gian dài. Nó có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, như: các quy tắc về giao tiếp, ứng xử, các quy tắc về kinh tế, thương mại, các quy tắc về văn hóa, nghệ thuật,…
Tập quán ngày Tết chính là những hoạt động, thói quen thường được thực hiện trong dịp Tết Nguyên Đán của người Việt. Các tập quán này rất đa dạng và phong phú, thể hiện được những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Truyền thống đoàn tụ bên gia đình
Từ xa xưa, người Việt đã có truyền thống đoàn tụ bên gia đình ngày Tết. Theo quan niệm của người Việt, Tết là dịp để mọi người trở về với gia đình, quây quần bên nhau, cùng nhau chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, cùng nhau ôn lại những kỷ niệm trong năm cũ và cùng nhau đón chào một năm mới an lành, hạnh phúc.
Vào những ngày giáp Tết, người Việt thường có thói quen cùng nhau dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, sắm sửa những thứ mới, chuẩn bị mâm cúng tất niên,… để đón Tết. Vào đêm giao thừa, gia đình sẽ quây quần bên nhau, cùng nhau cầu mong cho một năm mới bình an, may mắn. Sau đêm giao thừa, mọi người trong gia đình thường đi chúc Tết những người thân, bạn bè, đồng nghiệp với lời chúc an khang, thịnh vượng, vạn sự như ý.
Tết là dịp để mọi người trong gia đình có cơ hội được gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ những tâm tư, tình cảm. Đây cũng là dịp để các thành viên trong gia đình gắn kết với nhau hơn, cùng nhau xây dựng một gia đình hạnh phúc.
Dọn dẹp nhà cửa
Dọn dẹp nhà cửa dịp Tết là một công việc quan trọng và cần thiết, không chỉ giúp nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng mà còn mang lại cảm giác tươi mới, phấn khởi cho các thành viên trong gia đình. Về mặt tâm linh, hoạt động này cũng tượng trưng cho việc loại bỏ những điều tiêu cực, đánh đuổi đi linh khí xấu, chuẩn bị cho sự mới mẻ của năm mới.
Cúng ông Công, ông Táo
Theo quan niệm của người Việt, ông Công, ông Táo là hai vị thần cai quản bếp núc trong gia đình. Vào ngày 23 tháng Chạp, ông Công, ông Táo sẽ lên thiên đình để báo cáo mọi việc trong gia đình với Ngọc Hoàng. Vì vậy, người Việt có tục cúng ông Công, ông Táo vào ngày này với mong muốn cầu cho gia đình năm mới được bình an, may mắn.
Lễ vật cúng Táo Quân thường có: tiền vàng, hoa quả, rượu, trà, nước. Các gia đình có thể làm lễ cúng mặn (có xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng…) hay lễ cúng chay (có trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…) để tiễn Táo quân. Mâm cúng thường được đặt ở giữa nhà, hướng ra cửa chính. Sau khi cúng xong, gia chủ sẽ hóa vàng và thả cá chép xuống ao, sông để tiễn ông Công, ông Táo về trời.
Gói bánh chưng, bánh tét
Gói bánh chưng và bánh tét là một phần quan trọng của lễ Tết Nguyên Đán, đặc biệt là trong văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Nguyên liệu chính để làm bánh chưng và bánh tét bao gồm gạo nếp xanh, lá chuối non, lá chuối khô, một số gia vị khác như muối và nước cốt dừa.
Bánh chưng thường được gói theo hình hộp vuông, trong khi bánh tét có hình dáng hình trụ dài hơn. Người làm bánh thường sử dụng lá chuối non để gói bên ngoài, tạo nên lớp vỏ xanh mỡ mịn và thơm ngon. Việc gói bánh thường diễn ra vào những ngày cuối năm, gia đình thường tụ tập cùng nhau để thực hiện công việc này, tạo ra không khí ấm cúng và trang trọng.
Bánh chưng và bánh tét không chỉ là thức ăn truyền thống mà còn mang theo ý nghĩa tâm linh. Bánh chưng được coi là biểu tượng cho trời, còn bánh tét biểu tượng cho đất. Sự kết hợp giữa lớp gạo nếp trắng và lá chuối xanh cũng tượng trưng cho sự hòa mình giữa con người và thiên nhiên.
Bánh chưng và bánh tét thường được sử dụng trong các buổi lễ cúng tổ tiên, là một phần quan trọng của bữa tiệc Tết, thể hiện lòng biết ơn và kính trọng đối với tổ tiên. Phong tục gói bánh chưng và bánh tét không chỉ là một nghi lễ truyền thống mà còn là dịp để gia đình sum họp, chia sẻ và tạo nên không khí ấm áp trong dịp Tết.
Chơi hoa dịp Tết
Trong dịp Tết, các gia đình thường mua cây cảnh và hoa để trang trí nhà cửa. Các loại cây và hoa phổ biến bao gồm mai, đào, lan, cúc,… Cây mai và đào thường được trang trí bằng lì xì đỏ, đèn lồng, và các phụ kiện. Nó được đặt ở những nơi quan trọng trong nhà như cổng chính, bàn thờ, hay góc phòng khách.
Hoa và cây cảnh cũng được sử dụng để trang trí bàn thờ tổ tiên trong các buổi lễ cúng. Điều này mang lại không khí trang trọng và tôn kính đối với tổ tiên trong dịp Tết.
Ngoài các cây cảnh lớn, người ta thường chơi các cây cảnh mini như cây cỏ may mắn, cây phát tài để đặt trên bàn làm việc hoặc bàn làm việc để mang lại may mắn và thành công trong công việc. Nhiều người cũng chơi hoa bằng cách trang trí sân vườn hoặc ban công bằng cây cỏ, cây cảnh để tạo nên không gian xanh tươi, tạo ra không khí vui tươi và tươi mới trong dịp Tết.
Bày mâm ngũ quả
Bày mâm ngũ quả là một truyền thống tâm linh trong văn hóa người Việt Nam trong dịp Tết. Mâm ngũ quả thường được bày trên bàn thờ tổ tiên để thể hiện sự tôn trọng và cầu an cho gia đình. Ngũ quả thường bao gồm những loại trái cây có màu sắc đẹp và ý nghĩa tốt, như mâm xôi, dưa hấu, chôm chôm, mận, và dừa. Mỗi loại quả này đều mang theo ý nghĩa tốt lành và may mắn.
Mâm ngũ quả thường được đặt ở nơi trang trí quan trọng như bàn thờ, bàn ăn chính, hay trong các phòng khách để mọi người có thể thưởng thức và cảm nhận vẻ đẹp của nó. Bày mâm ngũ quả không chỉ là một truyền thống tâm linh mà còn là cách để gia đình trang trí và tạo ra không khí ấm cúng trong những ngày Tết.
Viếng thăm mộ tổ tiên
Theo quan niệm của người Việt, tổ tiên là những người đã khuất, có công sinh thành, dưỡng dục con cháu. Vì vậy, viếng thăm mộ tổ tiên là một cách để con cháu thể hiện lòng biết ơn, hiếu kính đối với tổ tiên. Viếng thăm mộ tổ tiên thường được thực hiện vào những ngày giáp Tết. Mọi người trong gia đình sẽ cùng nhau đi thăm mộ tổ tiên để dọn dẹp, sửa sang, thắp hương, khấn vái.
Khi viếng thăm mộ tổ tiên, mọi người thường mang theo những lễ vật như hoa, quả, rượu, trầu cau,… Ngoài ra, cũng có thể đốt vàng mã để thể hiện sự kính trọng đối với những người đã khuất. Nó thể hiện lòng hiếu thảo, biết ơn của con cháu và là dịp để con cháu tưởng nhớ đến những người đã khuất, cầu mong cho gia đình được bình an, may mắn trong năm mới.
Cúng tất niên
Cúng tất niên là phong tục tâm linh quan trọng được thực hiện vào những ngày cuối cùng của năm để tỏ lòng tri ân, cảm ơn và tôn vinh những thành tựu, sự may mắn đã đạt được trong năm qua. Nó cũng mang ý nghĩa biểu tượng của sự kết thúc và chấm dứt một năm cũ, đồng thời là cơ hội để nhìn lại những gì đã xảy ra và tỏ lòng biết ơn đối với những thành tựu và quý giá đã đạt được.
Cúng tất niên thường diễn ra tại bàn thờ gia đình hoặc những nơi linh thiêng khác. Gia chủ sẽ chuẩn bị các loại thực phẩm, trái cây, và các loại lễ vật khác để cúng tất niên. Các loại thực phẩm cúng thường bao gồm bánh chưng, bánh tét, mứt, cơm, trái cây, và các món ăn phổ biến. Những thực phẩm này thường được xem là biểu tượng cho sự phồn thịnh và may mắn.
Trong lễ cúng, người thực hiện thường dành một khoảnh khắc để thắp hương, nói lên những điều tốt lành, mong muốn cho gia đình và bản thân trong năm mới. Các thành viên trong gia đình thường cúi đầu nghe lời cúng và thể hiện lòng tri ân. Người Việt tin rằng việc cúng sẽ thu hút linh khí tốt, mang lại sự bình an và may mắn cho năm mới.
Đón giao thừa
Đón giao thừa là một trong những phong tục truyền thống quan trọng nhất của người Việt Nam. Đây là thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, là dịp để mọi người tạm biệt năm cũ, đón chào năm mới với những hy vọng, ước mơ mới.
Thông thường, mọi người sẽ chuẩn bị chu đáo cho việc đón giao thừa từ trước. Mâm cúng giao thừa thường có các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh tét, gà luộc, giò chả,… Ngoài ra, mọi người cũng thường chuẩn bị rượu, trà, nước, mâm ngũ quả,… để cúng.
Vào đêm giao thừa, mọi người trong gia đình sẽ cùng nhau quây quần bên nhau, cùng nhau thắp hương, khấn vái, cầu mong cho gia đình được bình an, may mắn trong năm mới. Khi tiếng pháo giao thừa vang lên, mọi người sẽ cùng nhau chúc nhau những lời chúc tốt đẹp nhất. Đây cũng là dịp để mọi người sum họp, đoàn tụ bên gia đình, bạn bè.
Hái lộc đầu xuân
Theo quan niệm của người Việt, hái lộc đầu xuân là một cách để đón nhận những điều tốt đẹp, may mắn trong năm mới. Lộc đầu xuân thường là một cành lá xanh tươi, được hái từ những cây cối, hoa lá trong tự nhiên. Những loại cây thường được hái lộc đầu xuân là cây tre, cây mai, cây đào, cây si,…
Vào thời khắc giao thừa hoặc sáng mùng 1 Tết, mọi người thường đi hái lộc đầu xuân. Khi hái lộc, mọi người thường chọn những cành lá xanh tươi, có hình dáng đẹp mắt. Sau khi hái lộc, mọi người sẽ mang về nhà và cắm trong lọ, bình hoa.
Hái lộc đầu xuân mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Nó thể hiện niềm tin của người Việt Nam vào một năm mới an lành, hạnh phúc. Đây cũng là dịp để mọi người hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng không khí tươi vui, phấn khởi của ngày Tết.
Xông đất đầu năm
Theo quan niệm của người Việt, người đầu tiên đến chúc Tết gia đình vào ngày mùng 1 Tết sẽ mang theo những điều may mắn, tốt lành cho gia đình trong cả năm. Người xông đất thường là người có sức khỏe tốt, thành đạt, vui vẻ, hòa nhã, và hợp tuổi với gia chủ. Người xông đất thường mang theo những lễ vật như bánh chưng, bánh tét, hoa quả, tiền lì xì,… để chúc Tết gia chủ.
Khi xông đất, người xông đất thường bước qua ngưỡng cửa nhà với chân phải trước, mang theo những lời chúc tốt đẹp nhất cho gia đình. Họ cũng thường đi lại xung quanh nhà để xua đuổi những điều xui xẻo, mang lại những điều may mắn, tốt lành cho gia đình.
Chúc Tết
Người Việt thường chúc nhau Tết bằng những lời chúc tốt đẹp và ý nghĩa. Câu chúc phổ biến nhất là “Chúc mừng năm mới” hoặc “Chúc bạn nhiều sức khỏe, nhiều may mắn.” Ngoài ra còn có nhiều lời chúc khác, thường là những lời chúc tốt đẹp, may mắn, thành công, sức khỏe, hạnh phúc,…
Khi đi chúc Tết, người lớn thường trao li xi cho trẻ con cùng với những lời chúc tốt đẹp. Việc tặng quà Tết cho nhau cũng là một cách để thể hiện lòng tri ân và tình cảm. Việc mời khách đến nhà ăn Tết cũng là một phong tục quan trọng, tạo ra không khí ấm cúng và hạnh phúc.
Mừng tuổi
Tết Nguyên Đán là dịp để người lớn mừng tuổi cho trẻ em, cầu mong cho trẻ em luôn khỏe mạnh, chóng lớn, học giỏi, và gặp nhiều may mắn trong năm mới Thông thường, tiền mừng tuổi đầu năm thường là những đồng tiền lẻ, được bỏ vào những phong bao màu đỏ, có in những hình ảnh mang ý nghĩa may mắn như hình ảnh hoa đào, hoa mai, con giáp,…
Vào ngày mùng 1 Tết, người lớn sẽ đi chúc Tết gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, và mừng tuổi cho trẻ em. Khi mừng tuổi cho trẻ em, người lớn thường kèm theo những lời chúc tốt đẹp như: “Chúc cháu hay ăn chóng lớn, học giỏi, ngoan ngoãn, và gặp nhiều may mắn trong năm mới”, “chúc cháu luôn khỏe mạnh, vui vẻ, và hạnh phúc trong năm mới”,…
Lễ chùa đầu năm
Đi lễ chùa đầu năm là dịp để mọi người cầu mong cho một năm mới an lành, hạnh phúc, và gặp nhiều may mắn. Thông thường, khi đi lễ chùa mọi người thường sắm lễ vật như hoa quả, bánh kẹo, tiền lẻ,… để dâng lên Phật, cầu mong cho gia đình được bình an, may mắn, và gặp nhiều điều tốt lành trong năm mới.
Ngoài ra, mọi người cũng thường xin chữ đầu năm ở chùa để cầu mong cho một năm mới học hành, công việc, và cuộc sống được thuận lợi, may mắn. Lễ chùa đầu năm cũng mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện niềm tin của người Việt Nam vào Phật giáo.
Khi đi lễ chùa cần chú ý chuẩn bị lễ vật chu đáo, thắp hương, khấn vái thành tâm và tuân thủ các quy định của chùa để giữ gìn sự thanh tịnh của nơi cửa Phật. Đây là phong tục tốt đẹp, cần được gìn giữ và phát huy trong năm mới.
Xuất hành đầu xuân
Xuất hành đầu xuân là một trong những phong tục truyền thống của người Việt Nam và nhiều quốc gia châu Á khác. Nó mang ý nghĩa của việc bắt đầu một chặng đường mới, một năm mới may mắn và thành công. Người ta tin rằng việc xuất hành trong những ngày đầu năm mới sẽ đem lại may mắn và tránh được xui xẻo.
Xuất hành thường được thực hiện từ mùng 1 đến mùng 3 Tết, tức là từ ngày đầu tiên đến ba ngày sau Tết Nguyên đán. Người Việt thường chọn hướng xuất hành dựa trên hướng của con giáp năm đó. Trong ngày xuất hành, người ta thường chọn trang phục mới, sạch sẽ và thường là màu đỏ, màu được coi là may mắn và phong thủy tích cực.
Trước khi rời khỏi nhà, người ta thường tổ chức lễ chúc tụng tại bàn thờ tổ tiên và thần linh, mong muốn nhận được sự an bình và may mắn cho chặng đường mới.
Trong ngày này, người Việt thường tránh nói chuyện xấu hoặc thảo luận về những vấn đề khó khăn, vì tin rằng những điều này có thể mang lại điều xui xẻo cho năm mới. Trong quá trình xuất hành, nhiều người sẽ dừng chân tại những địa điểm linh thiêng, đền chùa để cầu bình an và may mắn.
Trên đây là những phong tục ngày Tết của người Việt, là cách để bắt đầu năm mới với tâm lý lạc quan, hy vọng vào những điều tốt lành và tránh khỏi những điều xui xẻo. Để tiếp tục cập nhật những tin tức hữu ích, bạn đừng quên theo dõi Xopnobochang nhé.
